دلیل عکس ترتیبدليل عكس ترتيب، از اصطلاحات علم منطق بوده و به اثبات ضروب منتج اشکال قیاس اقترانی از طريق جابه‌جايي صغرا و کبرا گفته می‌شود. ۱ - توضیح اجمالیدليل عكس ترتيب، از اصطلاحات علم منطق بوده و به اثبات ضروب منتج اشکال قیاس اقترانی از طريق جابه‌جايي صغرا و کبرا گفته می‌شود. دليل عکس ترتيب يکى از دلايل انتاج اشکال قیاس و عبارت از اين است که صغرا به جاى کبرا و کبرا به جاى صغرا انتقال داده شود تا قیاس به شکل اول بازگردد، آن‌گاه نتيجه را عکس مى‌کنند تا با نتيجه اصل يکسان شود. ۱.۱ - موارد کاربرد در ضروب شکل چهاربراى اثبات صحت انتاج ضرب اول، دوم، سوم و هشتم از ضروب منتج شکل چهارم از «دليل عکس ترتيب» استفاده مى‌شود، زيرا کبراى اين ضرب‌ها موجبه است که مى‌تواند صغراى شکل اول واقع شود. صغراى آن‌ها نيز کلی است که صلاحيت قرار گرفتن کبراى شکل اول را دارد؛ مثال: قياس اصل: هر انسانى حيوان است و هر ناطقى انسان است؛ پس بعضى از حيوان‌ها ناطق‌اند. عکس ترتيب آن چنين است: هر ناطقى انسان است و هر انسانى حيوان است؛ پس هر ناطقى حيوان است. عکس نتيجه اين قياس چنين مى‌شود: «بعضى از حيوان‌ها ناطق‌اند» که مطابق نتيجه قياس اصل و دلیل بر صحت آن است. [۲]
بهابادی، ملاعبدالله، الحاشيه، ص۹۷.
[۴]
قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۴۶.
[۵]
شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ج۲، ص۱۳۸.
[۶]
مشکوة الدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه تالیف صدرالدین شیرازی، ص۴۴۹.
۲ - پانویس
۳ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «دلیل عکس ترتیب»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۲۷. رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی
|